I&O-zetelpeiling: NSC in de lift

In de I&O-zetelpeiling van 7 november gaat NSC van Pieter Omtzigt van 27 naar op 29 zetels, blijft de VVD staan op 26 zetels en staat GroenLinks-PvdA op 24 zetels. PVV is stabiel (nu 18 zetels), de BBB daalt verder (nu van 11 naar 8 zetels). Daarna volgt een peloton van kleinere partijen minder dan 10 zetels, waarbij nog opvalt dat D66 er 2 zetels bijkrijgt en naar 8 zetels klimt. BVNL en JA21 staan op één virtuele zetel. BIJ1 (0,5%) en 50Plus (0,6%) komen met deze uitslag net niet aan een zetel.

(Volledige zetelpeiling: zie tabel 1.3 in het volledige rapport).

NSC slaat voorzichtig gat

Met uitzondering van de daling van BBB zijn de verschillen ten opzichte van 24 oktober niet significant, maar als we kijken naar de afgelopen anderhalve maand, is er toch een trend te ontwaren: NSC slaat een voorzichtig gaatje met de andere partijen, VVD is stabiel, GroenLinks-PvdA lijkt vooralsnog niet aan te kunnen haken.

Hoe zijn deze trends te verklaren?

Voor deze ontwikkelingen zijn grofweg lijnen van verklaringen te geven:

Inhoud van de campagne: De campagne gaat – in de beleving van de kiezers – vooral over wonen, immigratie, zorg en bestaanszekerheid, minder over klimaat.

Pieter Omtzigt is er met zijn NSC in geslaagd goed aan te sluiten bij de standpunten van zijn achterban en de belangrijkste thema’s (immigratie, bestaanszekerheid) naar zich toe te trekken. Bovendien slaagt NSC erin tot voor kort zwevende kiezers naar zich toe te trekken. Er was lange tijd onduidelijkheid over zijn programma, maar een deel van de kiezers die eerst afwachtten kiest nu voor NSC.

Ook de VVD van Dilan Yesilgöz weet in beeld te blijven op de belangrijkste thema’s, met name op immigratie.

GroenLinks-PvdA moet het hebben van de strijd tegen klimaatverandering en de kloof tussen arm en rijk, maar slaagt er niet in dit hoog op de agenda te houden of hier dominant in te zijn.

Lijsttrekkers: Pieter Omtzigt blijft breed goed gewaardeerd. Zijn waardering ligt nu op een 7, hij wordt gezien als degene die de politiek ten positieve kan veranderen en bij zowel het College Tour als het RTL debat werd hij ervaren als ‘meest overtuigend’.  Men vindt dat hij deskundig overkomt, iemand ‘die de feiten op orde heeft’.

Dilan Yesilgöz presteert eveneens naar behoren: gemiddeld krijgt ze een 6, VVD-kiezers vinden haar allemaal goed tot zeer goed, en in de debatten blijft ze overeind. Ze wordt ervaren als helder, duidelijk en realistisch. Al zijn er ook kijkers die zeggen dat ze haar antwoorden onvoldoende helder vonden en te weinig inhoudelijk.

Frans Timmermans blijft steken op een 5. Hij wordt goed gewaardeerd door z’n eigen kiezers, vrij goed door kiezers van D66, PvdD en Volt, maar matig tot (zeer) slecht door kiezers ter rechterzijde. In de twee grote confrontaties met zijn opponenten komt hij niet als overtuigend naar voren. Degenen die het RTL-debat zagen zeggen vaak over Timmermans dat ze zijn plannen onrealistisch vinden, anderen vonden hem niet standvastig genoeg. Een GL-PvdA-kiezer: “Ik vind zijn ideeën heel erg goed, maar ik vond niet dat hij overtuigde en zijn uitstraling is te gesloten”.

Nieuw Sociaal Contract kan nog verder doorgroeien

NSC is niet alleen virtueel de grootste partij, maar heeft ook het grootste potentieel. Ruim een derde van de kiezers (36%) neigt nu naar of overweegt NSC.

Bij GroenLinks-PvdA (26%) en VVD (23%) is dit totale potentieel duidelijk kleiner. Wel is het zo dat VVD nog altijd relatief veel zekere kiezers heeft. Zes procent van het totale electoraat heeft een voorkeur voor VVD en overweegt geen andere partijen.

Opvallend is dat het totale potentieel van GroenLinks-PvdA licht stijgt ten opzichte van twee weken geleden (van 24 naar 26%), ondanks dat de partij een zetel inlevert (geen significante daling).

Thema’s: woningmarkt blijft belangrijkste thema, klimaatverandering zakt licht weg

Wat betreft de belangrijkste thema’s voor de aanstaande verkiezingen zien we weinig verschuivingen ten opzichte van twee weken geleden. De woningmarkt is nog steeds het belangrijkste thema (46%). Alleen de gezondheidszorg heeft sinds eind oktober wat meer prioriteit gekregen (van 34 naar 39%), hoewel het ook toen al op de tweede plek stond. Immigratie en asiel (35%), armoede (27%) en klimaat (26%) maken de top-vijf af.

In vergelijking met maart 2021 zien we wel grote verschillen. Toen bestond de top drie uit zorg, woningen en klimaatverandering, nu is dat: wonen, zorg en immigratie. Armoedebestrijding (ook wel bestaanszekerheid genoemd) is nu ongeveer even belangrijk als klimaatverandering, waarvan het belang daalde. Klimaatverandering wordt nu in absolute zin (26%) minder vaak genoemd dan in september dit jaar (32%) en maart 2021 (31%). En relatief zakte het van een derde plek in 2021 naar een vijfde plaats op de politieke agenda van 2023.

Conflict tussen Israël en Palestina speelt rol voor niet westerse migranten en DENK-kiezers

Net als bij de vorige meting zien we dat het conflict in het Midden-Oosten een beperkte rol speelt in de stemkeuze van Nederlanders. Vier procent van alle kiezers geeft aan dit een grote rol speelt.

Op de vraag waar de verkiezingen over moeten gaan antwoordt 4 procent de oorlog in Israël/Palestina (was 3 procent). Voor 24 procent van de Nederlanders met een niet-westerse achtergrond speelt dit wel een rol (Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond: 36%; Turkse achtergrond: 31%).

Van de DENK-kiezers noemt 55 procent dit een belangrijk verkiezingsthema. Zij waarderen het pro-Palestijnse standpunt van DENK.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van maandagochtend 6 november tot dinsdagochtend 7 november. In totaal werkten 2.190 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. 102 respondenten met een niet-westerse achtergrond deden mee via Panelclix.

Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met Khalid & Sophie.

Rolling panel

In de politieke peilingen in aanloop naar de verkiezingen maken we gebruik van een zogeheten rolling panel. Dit houdt in dat een deel van de respondenten die deelnamen aan de vorige peiling, ook voor de nieuwe peiling wordt uitgenodigd. Op die manier kunnen we scherp meten welke kiezersstromen plaatsvinden en welke redenen kiezers hebben om van partijvoorkeur te veranderen. Aan deze peiling namen 1.100 respondenten deel die ook deelnamen aan de peiling van eind oktober.

Weging en marges

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.